سەرۆکی حکومەت پێویستی بە روئیای ئابوورییە نەک بەرواردی ژمارەکان
سەنگەر رسول
مامەڵەکردن و شیکارکردنی ئابوورییانە کۆمەڵێک رێساو یاسی خۆی هەیە، لەهەموو گرنگتر لێکدانەوەی دروستی ژمارەکانە و دواتر بەپێی واقیعی کۆمەڵگا و چۆنییەتی داهات و خەرجی و دابەشکردن و سیاسەتی بانکی ناوەندی و سیاسەتی دراو لەگەڵ چەند بنەمایەکی دیکەدا هەڵسەنگاندن و پێشبینی کردن بۆ دۆخی ئابووری دەکرێت. مامەڵەکردن لەگەڵ ژمارەی ڕووت ناکرێ، بەبێ رەچاوکردنی چۆنیەتی سووڕانەوە و خەرجی و مانەوەو گەڵێک بنەمای دیکە ئەوا تووشی کورتهێنان و هەڵەی گەورە دەبین!.
بەپێی قسەی سەرۆکی حکومەت، زیاتر لە ملیۆنێک مووچە خۆر هەیە و لە زۆر سەرچاوەش (١ ملیۆن و ٢٥٠ هەزار) موچەخۆر راگەیاندراوە.
ئەگەر بە مەعدەلی هەر مووچە خۆرێک خەرجی ٢ کەسی لەسەر شان بێت (ماڵ هەیە ٦ کەسن و یەک کەس مووچەخۆرەو مالێش هەیە لە سێ کەس دوانیان مووچە خۆرە)، کەواتە سێ کەس بژێوی ژیانیان لەسەر مووچەکە دەبێ و داماننا (٢٥٠ هەزاری) دوو کەس پێکەوە مووچە خۆرن و لە ژمارەی گشتی مووچەخۆران کەم دەکرێنەوە. ئەوا هاوکێشەکە بەمشێوەیە دەبێ :
1250.000 -250.000 = 1.000.000
1000000 x 3 = 3.000.000
بەپێی قسەی سەرۆکی حکومەت لە دیداری سەنتەرێکی توێژینەوە لە هەولێر، وتی؛ “یەک ملیۆن کەس مووچە خۆر ئەوا ٥ ملیۆن کەس ناکەنە قوربانی!” ، لە هەموو دونیا ستاف و راوێژکارەکان زانیارییەکان بۆ حوکمڕانەکان ئامادە دەکەن بۆیە دەبووایە راوێژکارە ئابوورییەکانی ئەوەیان بۆ بنووسیبا کە لەکۆی ٦ ملیۆن ژمارەی دانیشتووان ئەوا ٣ ملیۆن بژێویان لەسەر مووچەیە کە دەکاتە نیوەی ژمارەی دانیشتوان!.
کەواتە لەماوەی ٣٠ ساڵی حوکمڕانی کوردی، ئەوا تاکێکی بەرهەمهێنان لەڕووی ئابوورییەوە دروست نەکراوە، بەڵکو نیوەی دانیشتوان بەکاربەرن و کەواتە خەرجییان زیاد دەکات و بژێوی سەرەکییان لەسەر مووچەیە کە بەهیچ شێوەیەک ناچێتە خانەی وەبەرهێنانەوە!.
لێرەدا لەجیاتی ئەو تێگەیشتنە کە “٥ ملیۆن ناکەنە قووربانی ١ ملیۆن کەس!” کە ئەمە وا نیشان دەدرێ کە گوناح و تاوانی فەشەلی ئابووری لەملی مووچەخۆرانە، دەبووایە سەرۆکی حکومەت ڕاشکاوانە بیگووتبا، بەڵێ سیاسەتی ئابووری حکومەت هەڵەبوو لەئاراستەکردنی کۆمەڵگا لە وەبەرهێنەوە بۆ بەکاربەر.
لەهەر کێشە و نەخۆشییەکدا دەستنیشانکردن زۆر گرنگە، ئەگەر نەتووانی راشکاوانە دەست بخەیە سەر برینەکە چۆن چارەسەری دەکەی؟
دەکرێ ئەم هەنگاوانە لەبەرچاو بگیردرێن، کە بەشێکی کەمی دەنووسین و ئەمانەن:
یەکەم: ئایا سیستمی کۆکردنەوەی باج، سیستمێکی دادپەروەرانەیە؟ یاخود تۆڕەکە بەس ماسییە بچووکەکان دەگرێت؟
دووەم: ئایا چۆن هێزی کار (گەنجان) وەگەڕخراون و چ کارێک کراوە بۆ ئەوەی لە کارگەو پرۆژەکان بەکار بخرێن؟ بۆ ئەوەی هەم ببنە سەرچاوەیەک بۆ باج و هەمیش دوورخستنەوەیان لە بارگرانی دامەزراندن و بودجەی گشتی؟
سێیەم: چی کراوە بۆ ژێرخانی ئابووری؟ بەتایبەت بۆ چینی ناوەند؟ بۆ نموونە سیستمی تەندروستی و پەروەردە هاوکاری راگرتن و بەهێزکردنی ئەو چینەی ناوەندەن؟
چوارەم: ئایا خەرجی ووڵات (ناوخۆ) چەندی لەشمەک و کاڵای هاوردە خەرج دەکرێ و چەندی لە بەرهەمی ناوخۆ خەرج دەکرێ؟ دەبێ بەلایەنی کەمەوە باڵانسێک هەبێ، کاربکرێت ساڵ بەساڵ لەهەر بوارێکدا خەرجی لەشتومەکی هاوردە کەمبکرێتەوەو بەرهەمی ناوخۆیی زیاد بکرێ.
ئەو پێشنیازە بۆ ئەوە نییە کە حەسانە بدرێتە سەرۆکی حکومەت لەخراپی ئابوور بەڵکو لەهەموو دونیا تیمەکان سیاسەت دادەڕێژن و بڕیار بەدەستەکان سیاسەتەکە ئۆکەی دەکەن و بریاری لێدەدەن
پێنجەم: ئەوە راست نییە کە فشاری گەورەی ئابووری لەسەر مووچەیە! بەڵکو دەبێ حکومەت لەخۆی بپرسێ بۆ چی خەرجی ئاسایش و بەرگری و سەربازی و هەرسلکێکی دیکەی سەربازی بودجەی گەورە لە بودجەى گشتی داگیرکردووە؟ ئایا چۆن لەو سێکتەر ئەو خەرجییانە کەمبکرێنەوە بۆ نیوە؟
بۆیە سەرۆکی حکومەت پێویستی بە روئیای ئابووری و نەخشە ڕێگای ئابووری هەیە تا بەراوردکاری ژمارەی مووچەخۆران و ئەگەر نییەتی هەیە چاکسازی راستەقینە بکات. ئەوا یەکەم شتێک بیکات دروستکردنی تیمێکە لە کەسانی پسپۆرو خاوەن بیرۆکەی ئینقازی ئابووری، چونکە بە وتارەکەی لەو دیدارەدا دیارە تیمە ئابوورییەکەی نایگێنێتە مەبەستی راستەقینە و بەهەڵەی دادەبەن. ئەو پێشنیازە بۆ ئەوە نییە کە حەسانە بدرێتە سەرۆکی حکومەت لەخراپی ئابوور بەڵکو لەهەموو دونیا تیمەکان سیاسەت دادەڕێژن و بڕیار بەدەستەکان سیاسەتەکە ئۆکەی دەکەن و بریاری لێدەدەن.